Netiquette: Siz ve çocuklarınız için internete dair 20 kural
Netiquette nedir?
Netiquette, net (internet) ve etiquette (görgü kuralları) sözcüklerinin birleşiminden oluşur. Yani netiquette, internet üzerinde saygılı ve uygun bir iletişim kurmak için gerekli olan davranış kurallarını tanımlar.
Netiquette genellikle internetin görgü kuralları olarak anılır. Bunlar yasal olarak bağlayıcı kurallar değil, tavsiye edilen görgü kurallarıdır. Netiquette, çoğunlukla internette bilinmeyen kişilerle iletişim kurarken kullanılır. Netiquette kuralları, platforma ve platformun kullanıcılarına bağlıdır. Genel olarak, netiquette türünü ve kapsamını belirlemek web sitesinin veya iletişim uygulamasının operatörüne bağlıdır. Bu temel kurallara uyumu takip etmek ve ihlalleri cezalandırmak da onların sorumluluğundadır.
Netiquette: Genel davranış kuralları
İnternette iletişim kurarken, bilgisayar veya akıllı telefonlarla değil, insanlarla iletişim kurduğunuzu asla unutmamalısınız. Gerçek dünyada olduğu gibi internette de görgü kuralları gereklidir. Netiquette bu nedenle olumsuz sonuçlardan kaçınmak için önemlidir.
Aşağıda, çevrimiçi iletişim kurarken uymanız gereken, internette davranış kurallarına ilişkin 20 genel öneri bulacaksınız.
1. Gerçek hayatta takip ettiğiniz çevrimiçi davranış kurallarına bağlı kalın
Çevrimiçi iletişim kurarken, günlük yaşamınızda uyguladığınız görgü kurallarını unutmayın. Başkalarını aşağılamaktan, kışkırtmaktan, tehdit etmekten veya insanlara hakaret etmekten kaçının. Sohbet ettiğiniz kişilerin görüşlerine saygı gösterin ve yapıcı eleştiride bulunun. İnternette insanlara hakaret etmekten yargılanabileceğinizi unutmayın.
2. Netiquette: Kişiyi düşünün
Mesajlarınızı yazarken bilgisayarın arkasındaki kişiyi düşünün. Bir makineyle değil, gerçek insanlarla iletişim kuruyorsunuz. Ayrıca, neyi nasıl yazdığınızı da düşünün. Çünkü internet hiçbir şeyi unutmaz! Mesajlarınızın ekran görüntüsü veya kopyası hızlı bir şekilde alınır ve daha sonra mesajlarınızı silseniz bile var olmaya devam eder.
3. Çevrimiçi dünyada en iyi yönünüzü gösterin
İnternette iletişim, gerçek hayatta yüz yüze konuşurken var olmayan belirli bir anonimlik sunar. Bu anonimlik, genellikle, birçok kullanıcıda daha düşük bir kendini kontrol eşiğine yol açar ve örneğin onlarla aynı fikirde değilseniz çevrimiçi ortamda kaba davranırlar.
Çevrimiçi dünyada en iyi yönünüzü gösterdiğinizden emin olun. Aynı fikirde olmasanız bile, insanlara karşı arkadaşça ve saygılı davranın. İyi netiquette'in özellikleri arasında saygı, nezaket ve profesyonellik yer alır.
İpucu: Bazı bölümleri vurgulamak isteseniz bile, mesajlarınızı veya belirli kelimeleri tamamen büyük harflerle yazmaktan genellikle kaçınmalısınız. Zira internette büyük harfler bağırmak anlamına gelir ve genellikle kabalık olarak görülür.
4. Önce okuyun, sonra sorun
Bir konu hakkında sorunuz mu var? Önce eski gönderilerdeki cevapları dikkatlice okumak için zaman ayırın. Sorunuzun zaten yanıtlanmış olma ihtimali yüksektir. Başka birinin gönderisine benzer bir cevap yazarsanız bu, diğer sohbet katılımcılarına, o ana kadarki konuşmalara çok az dikkat ettiğinizi gösterir.
Çevrimiçi konuşmaların çok hızlı gerçekleşebileceğini unutmayın. Bu nedenle, yanıt vermeden veya soru sormadan önce tüm bilgileri toplamak önemlidir.
5. Netiquette: Dil bilgisine ve noktalama işaretlerine dikkat edin
Cevaplarınızı tekrar okumak için zaman ayırın. Yazdıklarınızı dil bilgisi, noktalama ve imla açısından kontrol edin. Gönderilerinizi okuyan kişilerin, bunların arkasındaki anlamı çözmek için kötü yazılmış cümleleri deşifre etmek zorunda kalması sinir bozucu olabilir. Ayrıca hatalı dil bilgisi, mesajınızı amacından uzaklaştırır.
Çalışma arkadaşlarınıza veya üstlerinize gönderdiğiniz e-postalarda ya da onlarla yaptığınız diğer yazışmalarda dil bilgisi, imla ve noktalama özellikle önemlidir. Dilbilgisi ve imla konusunda zayıfsanız cesaretiniz kırılmasın. Mesaj göndermeden önce yazım denetimi programlarını kullanın.
Bir başka ipucu: E-posta yazarken, her zaman uygun selamlama ve kapanış ifadelerini kullanmayı unutmayın. Bunlar da netiquette'in bir parçasıdır.
6. Başkalarının gizliliğine saygı gösterin
Bu kurala sadece çevrimiçi iletişimin günlük kullanımında değil, iş yerinde de uyulmalıdır. İlk gönderenden izin almadan size gönderilen bilgileri başkasına doğrudan iletmeyin. Birden fazla alıcıya özel e-posta gönderirken CC (karbon kopya) yerine BCC (görünmeyen karbon kopya) kullandığınızdan emin olun. Pek çok kişi, adlarının ve e-posta adreslerinin tanımadıkları kişilere verilmesinden hoşlanmaz.
İnternetteki bu kural, başka insanların yer aldığı fotoğrafları veya videoları yüklerken ve paylaşırken de geçerlidir. Bu tür özel dosyaları paylaşmadan önce ilgili kişilerden izin aldığınızdan emin olun.
Sonuncu ama bir o kadar önemli: Başkalarının gizliliğine saygı gösterin ve haber bültenlerine, forumlara veya benzerlerine başka birinin adı veya e-posta adresiyle kaydolmayın.
7. Başkalarının zamanına ve bant genişliğine saygı gösterin
Ebeveynlerimizin veya onların ebeveynlerinin bildiğinden çok daha hızlı bir dünyada yaşıyoruz. Bilgi, artık dünyanın dört bir yanındaki farklı insanlara saniyeler içinde ve fazla çaba harcamadan gönderilebiliyor. Bununla birlikte bant genişliği, yani kabloların ve kanalların bilgi iletme kapasitesi sınırlıdır. İnsanlarda da durum benzerdir. Arkadaşlarınıza, iş arkadaşlarınıza veya üstlerinize mesaj gönderirken bilgileri alma konusunda onların da sınırları olduğunu unutmayın.
E-postalarınızda asıl meseleye yeterince hızlı şekilde gelebiliyor musunuz? Argümanlarınızı doğru bir şekilde formüle edebiliyor ve açıkça anlaşılabilir hale getirebiliyor musunuz? Hiç kimse, ana mesajı e-postanın en sonunda yer alan bir e-postayla gereksiz yere zaman kaybetmek istemez. Bu, zaman ile çaba gerektirmesinin yanında can sıkıcıdır. Ayrıca, alıcılar listesinde gerçekten kimlerin olması gerektiğini düşünün. Sonuçta, diğer insanların zamanına ve bant genişliğine saygı da netiquette'in bir parçasıdır.
8. Başkalarının hatalarını bağışlayın
Çevrimiçi forumlara ve ağlara erişen herkes bir zamanlar acemiydi. Diğer herhangi bir alanda olduğu gibi, yeni başlayanlar olarak hata yapabilirsiniz. Çevrimiçi iletişimde hata yaptığınız alanlar, görgü kuralları eksikliği veya yanlış davranışlar olabilir.
Bunlar genellikle imla hataları, gereksiz sorular veya çok uzun yanıtlar şeklinde karşımıza çıkar. Bunu akılda tutarak karşınızdaki kişilerin hatalarını affetmeniz önemlidir. Yapılan hata küçükse buna hiç tepki vermemek en iyisidir. Büyük bir hata (örneğin yanlış bir alıntı, sadece büyük harflerle yazılmış mesajlar veya hatalı dil bilgisi ve noktalama işareti kullanımı) durumunda, bunu özel mesajla kişiye belirtmek en iyisidir.
İpucu: Yazılı formdaki alaycılık internetteki herkes tarafından her zaman anlaşılmayabilir. Bu nedenle objektif kalmak daha iyidir. Arkadaşlarınız veya yakın iş arkadaşlarınızla konuşurken alaycı ifadeler kullanmak istiyorsanız gülen suratlar veya GIF'ler gibi emojiler kullanabilirsiniz. Özenle seçilmiş emojiler mesajınızı güçlendirebilir.
9. Netiquette: Gücünüzü kötüye kullanmayın
Gerçek hayatta olduğu gibi internette de bazı insanlar, diğerlerinden daha fazla güce sahiptir. Örneğin, forumlardaki moderatörler, şirketlerdeki uzmanlar veya sistem yöneticileri. Diğerlerinden daha fazla gücünüz varsa bu gücü kötüye kullanma hakkınız yoktur.
Sırf teknik araçlara sahip olduğunuz için iş arkadaşlarınızı veya sohbet katılımcılarını gözetlemeyin. Örneğin sistem yöneticileri, asla özel e-postaları okumamalı veya şirketteki maaş yapısını öğrenmemelidir.
10. Öfkeli tartışmaları kontrol altında tutmaya yardımcı olun
Öfkeli tartışmalar, bir kişiye yönelik agresif kişisel eleştiriler veya saldırılar içeren mesajlardır. Grup sohbetlerinde hararetli tartışmalar, genellikle öfkeli tartışmalara dönüşür. Böyle bir tartışmaya girerseniz bunun dışında kalmalısınız. Kendinize nasıl davranılmasını istiyorsanız başkalarına da öyle davranmanız gerektiğini asla unutmayın. Küfür, netiquette'in parçası olamaz.
İnternette yapılan hakaret ve tehditlerin sizin için yasal sonuçları olabileceğini de unutmayın. Bu nedenle, hararetli tartışmalarda bile bu tür yorumlar yapmayın. Bunun yerine, internette örnek davranış sergileyin.
11. Siber dünyada nerede bulunduğunuzu bilin
Netiquette, internetteki farklı ortamlarda farklı şekillerde yorumlanır. Örneğin, bir TV tartışma grubunda dedikodu yaymak tamamıyla normal karşılanır. Ancak bunu ciddi bir tartışma grubunda yaparsanız kendinizi kısa sürede sevilmeyen biri haline getirirsiniz. Bu nedenle internette nerede bulunduğunuzu bilmeniz önemlidir.
Bu, aynı zamanda size yabancı olan yeni bir alandaysanız etrafınıza bakmanız ve neyin ne olduğunu öğrenmeniz gerektiği anlamına gelir. Siber dünyada bulunduğunuz alanda diğer insanların birbirleriyle nasıl iletişim kurduğuna bakın ve buna uyum sağlayın.
12. Nefret söylemi ve netiquette
İnternette nefret söylemi özellikle sosyal medyada giderek artan bir sorun haline geldi. Bu, genellikle fotoğrafların veya gönderilerin altındaki saldırgan yorumlarda kendini gösterir. Ancak yalnızca nefret yorumları yaymak amacıyla güçlerini birleştiren belirli aktörlerin koordineli eylemleri de tekrar tekrar karşımıza çıkmaktadır. Küçük sosyal veya dini gruplar, yabancılar ya da siyahi bireyler bu tür eylemlerin sık sık kurbanı olur.
Nefret söylemine karşı ne yapabilirsiniz? İnternette bu tür ifadelere rastlarsanız bunları web sitesinin sağlayıcısına bildirmelisiniz. Çoğu zaman, bir gönderiyi doğrudan sosyal medyada şikayet etme seçeneği bulunur. Sağlayıcılar, yasa dışı olduğu açık olan içeriği yasalara göre 24 saat içinde silmekle yükümlüdür.
Ayrıca nefret söylemini yayanlara aktif olarak yaklaşabilir, ifadelerini geçersiz kılmaya çalışabilir ve ayrıca faillerin yaptıklarının yanlış olduğunu öğrenmelerini sağlayabilirsiniz. İddia edilen "gerçekleri" sorgulamanız ve nefrete karşı net bir tavır almanız tavsiye edilir. Tartışmayı daha olumlu bir tarafa yönlendirebilirsiniz. Ancak, hiçbir koşulda nefret veya hakaretle tepki vermemelisiniz. Bu durumda siz de eylemlerinizden sorumlu tutulabilirsiniz.
Netiquette: Çocuklar için güvenlik kuralları
İnternet günlük yaşamda, okulda ve işte herkes için bir zenginleştirici kaynaktır. Ancak, karanlık ağ gibi bazı riskleri ve olumsuzlukları da beraberinde getirir. Çocuğunuzla konuşun ve internetin olası risklerini açıklayın. Çocuğunuzun mahremiyetine saygı gösterin ve onlara aşağıda verilen çocuklar için internete dair kuralları açıklayın:
13. İnternette çocuklar: Kişisel bilgilerinizi vermeyin
Sosyal medyanın, kimlik hırsızlığının ve toplum mühendisliğinin hakim olduğu bu zamanlarda, kişisel bilgileri gizli tutmak son derece önemlidir! Çocuğunuz hiçbir koşulda parolasını veya kişisel bilgilerini (örneğin, adını, adresini veya telefon numarasını) çevrimiçi olarak paylaşmamalıdır. Okulunun veya katıldığı kulüplerin adını da gizli tutmalıdır.
14. Nötr bir takma ad kullanın
Çocuğunuzun sohbet odalarında nötr bir takma ad kullandığından emin olun. Takma ad, hiçbir durumda çocuğunuzun kimliğini ortaya çıkarmamalıdır. Ayrıca nötr bir takma ad, diğer kişilerin kendilerini aşağılanmış veya alay edilmiş hissetmelerini engeller.
15. Netiquette ve bot/trol gönderileri
Botlar, insanlarla herhangi bir etkileşime gerek duymadan genellikle bir görevi otomatik olarak gerçekleştiren bilgisayar programlarıdır. Sosyal medya kanallarında botlar genellikle yorum paylaşır ve hatta kendi gönderilerini yayınlar.
Genellikle forumlarda veya gönderilerin altındaki yorumlarda spam yayarlar. Bu yanıtların tanımlanması ve kaldırılması gerektiğinden, bu can sıkıcı ve zaman alıcıdır. Botlar bu nedenle netiquette'in bir parçası değildir ve mümkünse bunlardan kaçınılmalıdır.
16. Çocuklar için internete dair kurallar: Sohbet katılımcılarına güvenmeyin
Çocuğunuz yabancılara her zaman sağlıklı bir şüphecilikle yaklaşmalıdır. Komik profil adının ve resminin arkasında gerçekte kimin saklandığını asla bilemezsiniz. Örneğin, çocuğunuz bir sohbette iyi anlaştığı için asla bir yabancıyla buluşmamalıdır. Bu kişi, kötü niyetli bir yetişkin olabilir.
Benzer şekilde, çocuğunuza Facebook veya Instagram gibi sosyal medya kanallarında yabancıları arkadaş olarak eklememesi gerektiğini anlatmalısınız. Çocuğunuz ayrıca e-postaları ve diğer mesajları açmamalı ve ekleri indirmemelidir. Bunu yaparken, çocuğunuz yanlışlıkla bir Trojan veya bir başka kötü amaçlı yazılım indirebilir.
17. Önce adil olun: Kimseyi dışlamayın
Çocuğunuz özel bir grupta iletişim kuruyorsa gruptaki herkesin anlayamayacağı özel şakalar yapmaktan kaçınmalıdır. Şaka yapacağı kişiye özel mesaj göndermesi daha iyidir. Diğer sohbet katılımcıları kendilerini dışlanmış hissetmemelidir. Netiquette, hoşgörü, saygı ve yardımseverlik gibi değerleri içerir. Bu aynı zamanda yalnızca herkes tarafından kullanılan ortak dilin kullanılması gerektiği anlamına gelir.
Bir okul grubu sohbetinde (örneğin bir inceleme veya sunum sırasında) çocuğunuz tüm sohbet üyelerinin her zaman aynı seviyede olduğundan emin olmalıdır. Herkes için anlaşılabilir olmayan bir konuyu anlatırken çocuğunuzun konuyla ilgili soruları yanıtlaması iyi bir fikirdir.
18. Çocuklar için netiquette: İletişimi kısa ve net tutun
Gönderiler, cevaplar ve hatta sorular mümkün olduğunca kısa ve net olmalıdır. Hiç kimse, sorunun yanıtlanmasına katkıda bulunmayan gereksiz miktarda metin okumak istemez.
Ağdalı dil ve tekrarlar, sadece sohbetlerin ve forumların tıkanmasına neden olur. Ayrıca imla hataları söylenenleri okumayı ve anlamayı zorlaştırabilir. Zincirleme gönderileri iletmenin de saygılı çevrimiçi iletişimde yeri yoktur.
19. Netiquette ve çevrimiçi öğrenme (öğrenciler için ipuçları)
COVID-19 pandemisiyle birlikte çoğu okulda çevrimiçi öğretime geçildi. Uzaktan eğitim ya da evden eğitim adı verilen yeni düzen; öğrencilerin, öğretmenlerin ve ebeveynlerin birlikte üstesinden gelmek zorunda olduğu yeni bir zorluktu. İşte evden eğitime dair bazı ipuçları:
- Çocuklar, örneğin bir sohbette sınıf arkadaşlarının sorularına yanıt vererek birbirlerini desteklemelidir.
- Çocuklarınıza, önce öğretmenin iznini almadan dersleri dijital olarak kaydetmemelerini veya ekran görüntüsü almamalarını söyleyin.
- Evde eğitimde kibar ve saygılı bir ton mutlak bir zorunluluktur.
- Çocuklar, okul tarafından verilen parolaları ve kimlik bilgilerini hiçbir koşulda üçüncü şahıslarla paylaşmamalıdır.
- Çocukların zamanında başlayabilmeleri için dersten birkaç dakika önce hazır olmaları gerekir. Eğitim materyalleri hazır olmalı ve video konferans için kamera her zaman açık olmalıdır. Çocuğunuzun okula gidiyormuş gibi giyindiğinden de emin olmalısınız.
- Öğrenciler herhangi bir soru sormak veya yorum yapmak istediğinde konuşmalıdır. Daha sonra herhangi bir arka plan gürültüsünün dersi sekteye uğratmaması için mikrofonlarını tekrar sessize almaları gerekir.
20. Çocuğunuza güvenin
Son olarak, çocukların internet kullanımıyla ilgili en önemli kural: Çocuğunuza güvenin. Sonuçta çocuğunuz bilgisayar, akıllı telefon veya tablet aracılığıyla eğitimine devam ederken onu sürekli olarak takip edemezsiniz. Çocuğunuz en iyi kendi deneyimleri yoluyla öğrenir. Çocuğunuzun yeteneklerine güvenin ve internet aktivitelerini sürekli izlemekten kaçının. Çocuğunuzun en kötü durumda sizden yardım isteyebileceğini bilmek genellikle yeterlidir.
Sonuç
Yukarıdaki netiquette kurallarına uyarsanız günlük yaşamda, sınıfta veya işte çevrimiçi iletişimde sorun yaşamazsınız. Ayrıca saygılı ve arkadaşça davranışlarınız iş arkadaşlarınız ve üstleriniz tarafından fark edilir ve olumlu olarak değerlendirilir.
Özellikle çocuklar için internetle ilgili doğru görgü kurallarını erken yaşta öğrenmek önemlidir. İnternette sosyal etkileşim ile doğru görgü ve davranış kuralları, gerçek hayatta olduğu kadar önemlidir.
Bu güvenlik çözümleri, internete yönelik ebeveyn denetimlerini içerir:
Ebeveynler için çevrimiçi konulara dair diğer ilginç makaleler:
Netiquette: Siz ve çocuklarınız için internete dair 20 kural
Kaspersky
