Paylaşılan Yazılım Nedir? Bilmeniz gerekenler

"Paylaşılan yazılım nedir?" diye merak edebilirsiniz. Paylaşılan yazılım, genellikle kuzeni olan ücretsiz yazılımla karıştırılır. Aralarında farklılıklar olsa da, paylaşılan yazılımlar da ücretsiz yazılımların getirebileceği birçok avantajı ve riski barındırır. Paylaşılan yazılım genellikle güvenlidir, ancak bazen virüs ve diğer kötü amaçlı yükleri iletmek için potansiyel bir araç olabilir.

İster mobil ister bilgisayarda olsun, hepimiz ücretsiz yazılım indirmeye aşinayız.

Paylaşılan yazılımlar bize yeni yazılımları ücretsiz deneme şansı verdiğinden, çoğu zaman hiç düşünmeden tercih edilebilir. Ancak bazen yasal ürünler bile nasıl güvende kalacağınızı bilmiyorsanız sizi tehditlere maruz bırakabilir.

Bu makalede, paylaşılan yazılımları ve ilgili risklerden nasıl kaçınılacağını tartışacağız.

Paylaşılan yazılım nedir?

Paylaşılan yazılım (shareware), kullanıcılara ücretsiz olarak dağıtılan ve sonunda kullanıcıların yazılımın sürekli desteği karşılığında ödeme yapmasını gerektiren veya teşvik eden ticari yazılımlardır.

Gelişmiş özelliklere ulaşılması için bir ödeme yapılmasını şart koşan veya tüm fonksiyonları sadece sınırlı bir süre için sunan tarzlarda paylaşılan yazılımlar görebilirsiniz. Hatta bazı yazılımlar tamamen işlevsel olabilir ve yalnızca gönüllü bağışlarla desteklenebilir.

İlk olarak 1980'lerin başında ortaya çıktı ve 1990'larda kişisel bilgisayarların hem ofislerde hem de evlerde ana akım haline gelmesiyle popülaritesi arttı.

Bu format, yazılım geliştiricilerin programın tamamen işlevsel bir sürümünü satın almaya karar vermeleri umuduyla ürünlerini test etmeleri için olası kullanıcılara ulaştırmalarını sağlar.

Paylaşılan yazılım, oyunculara yeni bir oyunun tam sürümü satın almadan önce sınırlı sürümünü deneme şansı verdiğinden oyuncular arasında da popülerdir.

Diğer yazılım türleri gibi, paylaşılan yazılımlar da her ne pahasına olursa olsun kaçınılması gereken kötü bir şey değildir. Birçok paylaşılan yazılım ürünü yasaldır. Ancak yasal ürünlerin bile zayıf yönleri olabilir.

Paylaşılan Yazılım ve Ücretsiz Yazılım

Bu iki kavramda bazı örtüşmeler olduğu için, ücretsiz ve paylaşılan yazılımın ne olduğunu anlamalısınız.

Paylaşılan yazılım sıklıkla ücretsiz yazılımla karıştırılır ancak bunların amacı tamamen farklıdır.

Ücretsiz yazılım, sınırsız kullanım için ücretsiz sunulan telif hakkına sahip bir yazılımdır. Geliştirici, programın tüm haklarını elinde tutar ve dağıtımını kontrol eder. Kullanıcılar zaman zaman ek hizmetler veya seçenekler satın alabilir.

Buna örnek olarak, bilgisayarınızı ücretsiz olarak koruyan ancak daha gelişmiş koruma içeren üst düzey paketler de sunan tanıtıcı antivirüs yazılımları verilebilir.

Paylaşılan yazılımlar ile kullanıcılar, daha fazla dağıtım ve satışı desteklemek için yazılımın sınırlı sürümünü paylaşmaları yönünde teşvik edilir.

Not: Paylaşılan yazılım, yazılımın lisansına sahip herkesin kullanabileceği kaynak kodu olan açık kaynaklı yazılım ile eş anlamlı değildir. Açık kaynaklı yazılımlar, kodu inceleyen geliştiriciler arasında işbirliğine olanak sağlamak üzere tasarlanmıştır. Paylaşılan ve ücretsiz programların üzerinde değişiklik yapmanıza izin verilmez.

Paylaşılan Yazılım Türleri

Paylaşılan yazılım tanımı birçok yazılım türünü içerebilir. Ancak, bunların hepsi arzu edilen şeyler değildir.

Çeşitli paylaşılan yazılım türleri şunları içerebilir:

Reklam Yazılımı: Reklam yazılımı çoğunlukla ücretsiz yazılım aracılığıyla dağıtılır (ancak bazı durumlarda paylaşılan yazılımın içine eklenir). Bu, kullanıcılar yazılımın tam sürümünü satın almasa da geliştiricinin programdaki reklamlardan para kazanma potansiyeli elde etmesini sağlar. Ne yazık ki reklam yazılımı bir bilgisayarda saklanan bilgileri bulup bunları reklamverenlerle paylaşarak internet reklamlarını belirli kullanıcılara göre özelleştirmelerine de yardım edebilir. Hatta kötü amaçla hareket ederek bir sisteme Trojan sızdırabilir. Reklam yazılımlarının genellikle bilgisayarlara yüklendiği fark edilmez.
Tanıtım Yazılımı: Bu yazılım, kullanıcılara uygulamanın tanıtım veya deneme sürümlerini sunar. Bu denemeler genellikle belirli bir gün sayısı ile sınırlıdır veya kullanılabilir özellikleri sınırlanmıştır. Tanıtım yazılımının bir alt kümesi, paylaşılan yazılımın tam sürüm satın alınmadığı sürece hayati fonksiyonlarını yerine getirmesini engelleyen kısıtlanmış yazılımdır. Örneğin kısıtlanmış yazılım, belgelerin yazdırılmasını veya eksiksiz şablon paketine erişimi engelleyebilir.
Bağış İsteyen Yazılım: Bağış isteyen yazılım, tamamen işlevsel ve kullanılabilir bir paylaşılan yazılım uygulamasıdır ancak gelecekteki geliştirmeleri desteklemek veya bazı durumlarda bir hayır amacını ya da kâr amacı gütmeyen bir kuruluşu desteklemek için bağış talep edilir.
Nagware: Bu alt küme, kullanıcıdan sürekli olarak bir lisans için ödeme yapmasını isteyen herhangi bir paylaşılan yazılım için geçerli olabilir. Bu yazılım, serbest kullanımınızı engellemek için rahatsız edici, zamanlanmış pencereler yerleştirebilir. Bu rahatsızlıkları ortadan kaldırmak için ödeme yapana kadar size hatırlatmaya devam edecektir.
Freemium yazılım: Mobil platformlarda çok yaygın olan freemium yazılım, "ücretsiz" olarak temel bir özellik seti sunar ve ücret karşılığında "premium" yükseltmeler yapılabilir. Çoğu freemium uygulama, bir demo olmaktan ziyade kullanıcılara eksiksiz bir deneyim sunar. İleri düzey kullanıcılar, deneyimlerini geliştirmek için iyileştirmeler ve avantajlar için ödeme yapmayı seçebilir.

Paylaşılan Yazılımlarla İlgili Güvenlik Endişeleri

Paylaşılan yazılımlar genellikle güvenlidir, ancak asla risksiz değildir.

Kötü amaçlı yazılım: Siber suçlular diğer sosyal mühendislik saldırılarında kullanılanlara benzer taktikler kullanarak kötü amaçlı yazılım dağıtmak için paylaşılan yazılımı kullanabilir. Kullanıcılar, genellikle reklamlarda yer alan URL bağlantılarının meşru olduğuna inandırılır. Bu aldatıcı bağlantılar, kullanıcıları güvenli bir paylaşılan yazılım uygulaması yerine kötü amaçlı yazılım indirilen sayfalara götürür.

Güvenlik açıkları: Tüm yazılım türlerinde kötü amaçlı saldırılara neden olabilecek güvenlik açıkları ve kusurları riski vardır ancak paylaşılan yazılımda bu risk daha fazladır. Programlar tamamen lisanslı olmadığı için yama ve yükseltmeler sunulmaz ve bu da sistemleri riske atabilir. Bu, özellikle de bilgisayarda artık kullanılmayan bir yazılım kaldığında geçerli olur.

Sponsorlu yazılım: Bazı paylaşılan yazılım (ve ücretsiz yazılım) uygulamaları kullanıcılara ek bir seçenek olarak başka bir uygulamayı indirme şansı sunar. İkincil programlar, paylaşılan yazılım geliştiricilerinin her kullanıcı indirmesinden bir komisyon kazanmasına yardımcı olabilir. Bu finansman, bu indirmeleri teşvik etmek için onlara bol miktarda teşvik sağlar. Aslında bunu kabul ettiğinizi bildiren kutu genellikle önceden varsayılan olarak işaretlenmiştir; böylece ekstra yazılımın otomatik olarak indirilmesi sağlanır. Yazılım meşru olsa bile bu aynı zamanda dolandırıcıların, kullanıcıları kandırarak farkında olmadan kötü amaçlı bir şeyi indirmelerini sağlamanın bir yoludur.

Kurumsal veri sızıntıları: İş ve devlet ağlarında paylaşılan yazılımların kullanılması, hassas verilerin sızdırılması durumunda yukarıdaki riskleri artırabilir. Veri ihlalleri, paylaşılan yazılım uygulamalarıyla birlikte gelen gizli casus yazılımlardan veya uygulamanın kendisindeki kötü yönetilen güvenlik özelliklerinden kaynaklanabilir. Küçük geliştirme ekipleri, yazılımlarını her zaman uygun yamalarla koruyamazlar. Dolayısıyla, kuruluşlar kendilerini ve müşterilerini istenmeyen ifşa riskiyle karşı karşıya bırakabilir.

Paylaşılan Yazılım Kullanırken Kendinizi Nasıl Korursunuz

Paylaşılan yazılım, büyük bir ödeme yapmadan önce yazılımın bir parçasını denemek isteyenler veya belirli bir uygulamayı yalnızca bir defa kullanacak olanlar için mükemmel bir seçenektir.

Ancak, herhangi bir paylaşılan yazılım indirirken kendinizi koruduğunuzdan emin olmanız gerekir.

Paylaşılan yazılımlarla ilgili olarak aklınızda tutmanız gereken birkaç önemli ipucu:

Reklamlar tehlikeli olabilir. Paylaşılan yazılımlar reklamlarla da desteklenebilir, ancak bunlardan bazıları kötü amaçlı olabilir. Meşru yazılımlar bile yanlışlıkla kötü amaçlı yazılımların istila ettiği sitelere yönlendiren reklamlar gösterebilir. Mümkün olduğunca reklamlara tıklamaktan kaçının.
Birlikte verilen yazılımlar kötü niyetli faaliyetlere davetiye çıkarabilir. Bazen, paylaşılan yazılımlar cihazınıza ek sponsorlu yazılımlar yükler. Bu ek programlar reklam yazılımı veya diğer potansiyel olarak kötü niyetli riskler olabilir. Yazılım kurulumunuz sırasında görüntülenen tüm mesajları okuyun. Birçok eklenti devre dışı bırakmanızı gerektirir, bu nedenle işaretini kaldırabileceğiniz kutular arayın.
Sahte uygulamalara karşı dikkatli olun; uygulamalarınızın her zaman resmi olduğundan emin olun. Şüpheli uygulamalar kendilerini popüler, saygın uygulamalar olarak gizlemeye çalışabilir. Bunu, hem web aramalarında hem de resmi uygulama mağazalarında arama sonuçlarının en üstüne çıkarak yaparlar. Resmi siteleri ve uygulama geliştiricileri arayın. Arama motorlarında çıkan ilk sonuç her zaman doğru sonuç değildir.
Güncel olmayan paylaşılan yazılımlar kötü amaçlı yazılımlar için bir geçit olabilir. Güvenlik açıkları yaygındır ve herhangi bir yazılımda sürekli olarak yamalanmaları gerekir. Paylaşılan yazılımlar güvenlik açıklarını keşfetmek ve düzeltmek için gereken desteğe sahip olmayabileceğinden, bilgisayar korsanları kötü amaçlı yazılımlarını yerleştirmek için mükemmel bir yere sahiptir. Uzun süredir güncellenmemiş yazılımları kullanmaktan kaçının.
İndirmeler sunan sitelerin de güncellenmiş güvenliğe ihtiyacı vardır. Kullanıcılar, bu programları indirdikleri sitelerin de bazı riskler taşıdığını unutmamalıdır. Yazılım indirmeden önce sitelerin yasal ve güncel güvenliğe sahip olduğundan emin olmak önemlidir.
Siber güvenlik yazılımı sizin güvenlik ağınızdır. Güvenli davranışlar, uygun antivirüs çözümlerinin yerine geçmez. En kötüsü başınıza geldiğinde, cihazlarınızı güvende tutmak için kapsamlı bir güvenlik paketi isteyeceksiniz. Kaspersky Premium gibi ürünler, casus yazılımları, reklam yazılımları ve daha pek çok çevrimiçi dolandırıcılık aracının önlenmesini ve kaldırılmasını sağlar.

Bu potansiyel tehlikeler yalnızca paylaşılan yazılımları değil, sisteminize davet ettiğiniz tüm indirmeleri tanımlar. Zarar vermeden önce onları tespit etmek için uyanık kalmalısınız.

İlgili makaleler: